Илгээлтийн эзэд, анхдагчдын их үйлс хойч үеийнхний эгнэгт дурсах бахархал билээ

....Наадмын талбайн хоёр талаас ГАЗ-53 машинтай илгээлтийн эзэд орж ирснээр   наадамчин олныг суудлаас нь өндөлзүүлэв... Өдгөө 70,80 насны босгыг алхсан илгээлтийн эзэд баяр, бахархлын нулимстайгаар бид яг л ийм охид, хөвгүүд Эрдэнэтэд хөл тавьж байлаа шүү дээ хэмээн дурсан ярина.  1974 оны наймдугаар сард хамгийн анхны 54 залуу Монголын Хувьсгалт залуучуудын эвлэлийн илгээлт өвөртлөн тухайн үеийн Жаргалант хороо өнөөгийн  Эрдэнэт хотод  ингэж хөл тавьсан түүхтэй....

Илгээлтийн эздийн 50 жилийн ой, Хангайн бүсийн хурдан морины уралдаан, Орхон аймгийн баяр наадмын нээлт цэнгэлдэх дүүрэн наадамчидтай, илгээлтийн эздийнхээ яруу алдрыг магтан дуулсан, залуу халуун насаа их бүтээн байгуулалтад зориулсан 50 жилийн түүхийн баатруудаараа омогшин өргөн дэлгэр боллоо. /2024.08.01/

   10 гаруй жилийн өмнө ашиглалтад орсон Эрдэнэт цэнгэлдэх хүрээлэн хөл гишгэх зайгүй, дүүрэн үзэгчтэй байсан нь “Илгээлтийн эздийн 50 жил”-ийн нээлтийн арга хэмжээ байв. 
Төрийн соёрхолт, Ардын жүжигчин  Н.Жанцанноровын хөгжим "Монгол аялгуу"-г "Эрдэнэт үйлдвэр" ТӨҮГ-ын Соёл урлагийн цогцолбор,  Хүүхэд залуучуудын театр, "Уран эгшиг" хөгжмийн сургууль, Соёлын төвүүдийн 150 морин хуурч  эгшиглүүлэн баяр наадмаа эхлүүлэв.  Орхон аймгийн баяр наадмын нээлтийг анх удаа 150 морин хуурч нээсэн нь энэ юм.  
Үүний  дараа эзэн Чингис хааны хөргийг заллаа. 

     Орхон аймгийн Засаг дарга, Эрдэнэт хотын захирагч М.Түмэнжаргал илгээлтийн эзэд, анхдагчдад баяр наадмын мэндчилгээ дэвшүүлж, Зууны манлай бүтээн байгуулалтын анхдагчид, илгээлтийн эздээрээ  Эрдэнэтчүүд бид  өнөөдөр бахархаж буйг онцолсон юм. 
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх, УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан нар 50 жилийн түүхийг бүтээсэн илгээлтийн эзэд, Орхон аймгийн иргэдэд баяр наадмын мэндчилгээ ирүүлснийг УИХ-ын гишүүн Д.Батлут, “Хойд бүсийн хөгжлийн төв”-ийн тэргүүн Ү.Амарбат нар наадамчин олонд     уншиж  танилцуулсан. 

Баяр наадмын нээлтийн  ерөнхий найруулагчаар  аймгийн Хүүхэд залуучуудын театрын захирал Х.Хишигбаатар ажилласан бөгөөд илгээлтийн эздийн 50 жилийн түүхийг 3 хэсэгтэйгээр зохиомжлон найруулжээ.   

Түүхт ойн  баяр наадмын нээлтэд Орхон аймаг, Эрдэнэт хотдоо уран бүтээлээ туурвиж буй уран бүтээлчид, авьяаслаг хүүхэд багачууд  нийлсэн 500 гаруй уран бүтээлчид  оролцож, Эрдэнэтийг магтан дуулсан дуу, шүлэг, хөгжим, бүжиг, найруулгад    “Эрдэнэт”-ийн гэх  бүхий л зүйлсийг шингээсэн байв. 

Хоёрдугаар хэсэгт  Эрдэнэт уулын домгоос сэдэвлэсэн тоглолтыг сонирхуулав. 1974-1979 онд Эрдэнэт хотод  эх орны өнцөг булан бүрээс  35 хүртэлх насны мянга, мянган залуус илгээлт өвөртлөн  Эрдэнэт үйлдвэр, Эрдэнэт хотыг бүтээн байгуулж, өнөөдрийн 50 жилийн түүхийг бүтээжээ.  Мөн энэ хэсэгт МАХН-ын Төв хорооны 1-р нарийн бичгийн дарга, БНМАУ-ын Сайд нарын зөвлөлийн дарга Юмжаагийн Цэдэнбалын үйл хэргийг “шигтгэж” өгсөн нь содон  байлаа. 

    Ю.Цэдэнбал дарга  БНМАУ-ын Сайд нарын Зөвлөлийн 304-р тогтоол 1974 оны 8-р сарын 12-ны өдөр  Уул уурхайн баяжуулах “ЭРДЭНЭТ”үйлдвэрийн барилга байгууламж дээр ЗХУ-ын Аж үйлдвэрийн барилгын яамны харьяа ерөнхий гүйцэтгэгч “Медьмолибдестрой” удирдах газарт монгол ажилчдыг элсүүлэх, Эрдэнэт үйлдвэрийн барилгад МХЗЭ-ийн илгээлтээр залуучууд элсүүлэх үндсэн нөхцлийг баталсугай....хэмээснээр эх орны өнцөг булан бүрээс залуусыг нэгтгэж, Эрдэнэт хот, Эрдэнэт үйлдвэрийг байгуулах түүхэн шийдвэрийг гаргасан  юм. 
Зууны манлай бүтээн байгуулалтыг  зураг төдий сураг байхад эх орныхоо өнцөг булан бүрээс илгээлт өвөртлөн ирж, энэ л хотоо бүтээсэн илгээлтийн эзэд ахмад буурлуудынхаа  жагсаалыг наадамчин олон суудал дээрээс босон алга ташилтан дор угтан авсан нь  наадмын нээлтийн үйл ажиллагааны оргил хэсэг байлаа. 

Жагсаалын эхэнд “Эрдэнэт хотын төрийн байгууллагуудын “Анхдагчын Соёмбо холбоо”-ны илгээлтийн эзэд, “Эрдэнэтийн овоо-ны анхдагч илгээлтийн эздийн холбоо ТББ-ын илгээлтийн эзэд, Орхон аймгийн ЗДТГ, Эрдэнэт үйлдвэр ТӨҮГ-ын анхдагчдын цуваа,  Монгол ажилчдын нэгдсэн захиргааны  “БААТАР ХОЛБОО” холбоо , Эрдэнэтийн анхдагч барилгачид дайчид ТББ,  “Залуу насаа эргэн дурсахуй холбоо”-ны  ахмадууд, Эрдэнэт хотын багш нарын анхдагчдын Эрдэм холбооны ахмадуудаар хүндэтгэлийн жагсаал үргэлжилсэн. 

1974 оны намар анхдагч, илгээлтийн эздийн анхны цуваа Эрдэнэтийг зорьж, хайгуулчны цэнхэр майхны хаяа дэрвэж байсан энэ газар ингэж өнөөгийн бидний  Эрдэнэт хот, Эрдэнэт үйлдвэр боссон түүхтэй. 

   Эрдэнэтийн бүтээн байгуулалтын талбарт 14 мянга гаруй барилгачид ажиллаж 1975 онд 8000 оршин суугчтай барилгачдын хотхон, Салхит-Эрдэнэтийн 167 км төмөр зам, 1976 онд Эрдэнэтийн цахилгаан дамжуулах 407 км шугам, 1977 онд Сэлэнгэ-Эрдэнэтийн ус дамжуулах 64 км шугам хоолойн барилга байгууламжуудыг хугацаанаас нь өмнө ашиглалтад оруулжээ. 
 Хэдхэн жилийн дотор илгээлтийн эзэд соёл, үйлчилгээний 570 гаруй барилга, байгууламжийг ашиглалтад оруулснаар  өдгөө 20 дугаар зууны манлай бүтээн байгуулалттай, 100 мянга давсан хүн амтай, залуусын гэх тодотголтой хот  болон өргөжин тэлж, хөгжөөд байна.

Илгээлтийн эзэд  50 жилийн ойгоо үзнэ гэдэг энэ нас, энэ амьдралынх нь утга учир биз ээ.  Хол ойроос ирсэн илгээлтийн эзэд анхдагчид залуу насаа дурсан бие биентэйгээ хөөрөлдөж, үгүй болсон нэгнээ үгүйлэн баяр, гунигийн нулимстай эдгээр өдрүүдэд учран золгож байна.   Жилээс жилд цөөрч буй Эрдэнэтийн илгээлтийн эзэд анхдагчдын гайхам түүх, их үйлс, ирээдүй хойч үеийнхний эгнэгт дурсах бахархал юм. 

Түүхийг  үеийн үед дурсан санаж, түгээн дэлгэрүүлэх нь Эрдэнэтчүүд бидний үүрэг билээ. 

 

Мэдээллийн төв